INLEIDING

Er is enorm veel gepubliceerd over John Philip Sousa. Dat is met een lange carrière als die van hem gebruikelijk. Daarnaast heeft Sousa zelf veel gepubliceerd en met name kritische kanttekening geplaatst. Bij bestudering viel het mij op dat parallellen met belangrijke ontwikkelingen tijdens het leven van Sousa vaak achterwege blijven. Omdat het één het ander beïnvloedt, zie ik reden daar juist wel aandacht voor te vragen. Al met al is er veel informatie om te delen.

Met deze academy online bieden wij geselecteerde publicaties over gerelateerde onderwerpen ter verdere verdieping aan. Dit is specifiek bedoeld voor hen die beroepsmatig actief zijn in de muziek zoals componisten, dirigenten, uitvoerend musici, muziekleraren, muziektheoretici en musicologen. Verder hopen wij hier ook geïnteresseerde liefhebbers mee te bereiken die (nog) niet beroepsmatig in de muziek actief zijn.

HISTORIE

Gedurende de periode dat Sousa leefde (1854-1932), was er sprake van een enorme dynamiek. De tweede helft van de 19e eeuw tot en met begin jaren ’30 van de 20ste eeuw was in de USA de periode van industrialisatie met een accent op internationale activiteiten. De uitwisseling tussen Europa en de USA kwam na de Amerikaanse Burgeroorlog pas goed op gang.

Zo zijn er vele uitvindingen gedaan die voor ons heden ten dage normaal zijn geworden. Eén daarvan is de platenspeler, welke vervangen is door de cd-speler en later online streaming. Sousa heeft deze gemist, waardoor er nagenoeg geen opnamen van hemzelf en zijn orkest zijn te vinden. De speurtocht naar de originele uitvoering wordt daardoor bemoeilijkt. Naast de publicaties van zijn muziek en boeken, zijn alle opmerkingen feitelijk uit tweede hand. Bij bronnenonderzoek is het essentieel die nuance aan te brengen.

JOHN PHILIP SOUSA

Bij bestudering van Sousa’s muziek zijn de meest opmerkelijk aandachtspunten speeltechniek, karakter en stijl. Deze veranderen zowel met de persoon van de individuele musicus als de dirigent die als leidinggevende is belast met de interpretatie door het hele orkest. De speurtocht naar de originele uitvoeringstechniek brengt ons bij de overlevering die van musicus naar musicus plaatsvindt. Ook dit wordt per generatie beïnvloedt door een eigen visie en smaak van de musici.

Daarnaast zijn er ontwikkelingen die niet door de musici worden gestuurd en/of beïnvloed. Eén daarvan is de verdere ontwikkeling van de muziekinstrumenten welke in die periode hoogtij vierde. Met name in de USA zijn toen de beroemde muziekinstrumentenfabrikanten gestart: Conn, King en Holton. Dat leverde nieuwe mogelijkheden op voor componisten. De ander is de ontwikkelende smaak van muziekstijlen door het luisterende publiek. Met name in de USA verliep dat anders dan in Europa waar men tot het einde van de 19e eeuw als enige de toon had gezet.

Sousa was een in de USA geboren musicus opgeleid door Europese leraren. Tijdens zijn jeugd was met name zijn Italiaanse vioolleraar een sterke invloed. Sousa’s vader was in Spanje geboren en zijn moeder in het huidige Duitsland. Daarmee was hij een Amerikaan met sterke Europese roots. Tijdens zijn jeugd was er sprake van een nieuwe uitvinding genaamd het Amerikaanse circus, welke anders was dan het Romeinse circus. Wel een theater, want er werden verhalen verteld zij het korte, maar met een Amerikaanse eigenheid. Zo speelde de invloed van cowboys en indianen een rol.

Sousa wou in het circusorkest spelen en heeft dat ook gedaan. Daar zou een Europese musicus uit zijn tijd niet naar omkijken, maar Sousa heeft een sterke band met het circus opgebouwd. Dat is in zijn muziek te horen. Het belang van functionele muziek zag hij in, wat is uitgemond in de muzikale kant van het entertainment. Toch heeft Sousa nu juist hier een eigen balans in gevonden, want hij zag zichzelf als een serieuze klassieke geschoolde musicus. Deze nuances zijn van belang en passen bij die periode.

Reden is dat Sousa op een cruciaal moment in de muziekgeschiedenis van de USA een aanjagende rol heeft ingenomen. Zowel naar de uitvoerend musici als de componisten toe. Als geen ander was Sousa aanwezig tijdens deze dynamische periode van groei en muzikale overgangen. Kijken wij bijvoorbeeld naar zijn elf (11) composities voor het muziektheater, dan spreekt de één van een Opera, een ander van een Operette en weer een ander van een Musical. Dat terwijl menigeen Sousa louter ziet als componist van marsmuziek.

Hier is het laatste nog niet over gezegd.